Siarad hefo Sian
Gwenllian
Bydd
Sian Gwenllian yn lansio ei hymgyrch ddydd Sadwrn fel ymgeisydd Plaid Cymru
dros Arfon yn Etholiad y Cynulliad fis Mai nesaf. Esh i i siarad hefo Sian er mwyn darganfod
mwy amdani hi a'i hymgyrch.
"Dwi'n meddwl bod isho llais cry' dros yr ardal
yma," mae Sian Gwenllian yn cychwyn y sgwrs. "Mae 'na dueddiad bod y
Gogledd yn cael ei anghofio yn y Cynulliad. Fyswn i'n gneud yn siwr bod ni ddim
yn cael ein anghofio."
Mae'n amlwg wrth siarad hefo Sian fod ei hardal yn golygu
lot iddi. Fel Cynghorydd dros Y Felinheli ers 2008, mae hi'n brysur iawn yn
cymryd rhan yn ei chymuned, er enghraifft drwy ymwneud â menter y Felin
Sgwrsio, "sydd yn fenter cymunedol, lle mae 'na gaffi wedi cael ei droi yn
ganolfan cymdeithasol, ac mae 'na gyfla i bobol ddod at ei gilydd i gymdeithasu
yn fanno."
Nid yn unig hyn, ond mae gwaith elusennol yn bwysig iawn
i Sian. Er enghraifft, mae hi'n cyfranogi ym menter Felingylchu, sef siop
ail-law sy'n codi arian at elusennau lleol.
Yn ôl Sian, mae'r "agweddau cymdeithasol o
gymuned" yn hollbwysig, ac mae Felin Gylchu yn "rhoi cyfla i bobol o
bob oedrannau i wirfoddoli yn eu pentra." Mae hi hefyd yn ymwneud ag
ymgyrchoedd i gadw'r Felinheli'n daclus, sy'n "codi ymwybyddiaeth am faw
cŵn ac am godi sbwriel," ac weithiau mae hi'n mynd allan efo plant Ysgol y
Felinheli i godi sbwriel. "Dwi wrth fy modd yn gneud y gwaith cymunedol yma,"
mae hi'n deud.
Dwi'n gofyn iddi be' ydi'r sialens fwyaf sy'n wynebu
Gogledd Cymru.
"Mae materion iechyd ar hyn o bryd yn fy mhoeni i'n
arbennig...be' sy'n digwydd hefo Bwrdd Iechyd Betsi Cadwaladr. Mae gyno ni staff
cydwybodol iawn, iawn ond mae 'na broblema' dybryd, a dwi'n teimlo bod y
llywodraeth bresennol jyst ddim yn mynd i'r afael â nhw; ddim yn deall natur yr
argyfwng sydd yn digwydd, ac ddim yn cynnig atebion." Mae Sian yn deud y
byddai hi'n "cydweithio hefo pobol ar yr ochr iechyd yn sicr, achos dwi'n
meddwl bod hwnna'n flaenoriaeth rwan i sortio allan be sy'n digwydd dros y Gogledd
efo iechyd."
Dylid cofio mai Llywodraeth Lafur sydd mewn grym yn y
Cynulliad, ac fod iechyd yn un o'u cyfrifoldebau nhw. Mae Sian yn feirniadol o
record y Blaid Lafur yn y Cynulliad, gan ddeud nad oes ganddyn nhw weledigaeth,
ac nad ydyn nhw'n gweithredu eu polisïau yn effeithiol.
"Mae'n
hanfodol cael gweledigaeth, ond ti angen pobol wedyn i droi petha'n realiti, ac
mae'r ddau beth ar goll yna. Dwi ddim yn meddwl eu bod nhw'n gwbod yn union be'
maen nhw isho'i wneud, ond dydyn nhw 'chwaith ddim i weld yn gwbod sut i symud
petha' ymlaen...neu ddim efo'r awydd i symud petha' ymlaen".
Ond mae hi'n pwysleisio fod gan Blaid Cymru yr weledigaeth
a'r "awydd i symud petha' ymlaen":
"'Da ni'n wahanol fel plaid. Mae gena ni dân yn ein
bolia' dros ein gwlad ac er mwyn gwella ein gwlad, a gosod ein gwlad ni ymhlith
gwledydd y byd. 'Da ni'n coelio mewn model o lywodraethu a model o gymdeithas
sydd yn wahanol iawn i'r hyn sydd gyno ni yng ngwledydd Prydain ar hyn o bryd.
"
Ceir nifer o broblemau yn y maes addysg hefyd, gyda
Cymru'n llithro i lawr y tablau PISA ers 2007.
"Mae gynon ni athrawon gwych, ond mae'r
biwrocratiaeth sydd yn y maes addysg yr un fath â'r biwrocratiaeth gyno ni yn y
maes iechyd," mae Sian yn deud. "Mae 'na ormod o reoli o'r canol yng
Nghymru. S'nam rhaid i bethau aros fel maen nhw, ond mae Llafur yn rhoi'r
argraff bod ni methu gneud dim byd am hyn. Medran, ac mae'r grym yn ein dwylo
ni i newid pethau."
Er hyn, mae Sian hefyd yn beirniadu'r llywodraeth Geidwadol
bresennol yn Llundain, a'r llywodraeth glymblaid flaenorol, am wneud toriadau
i'r gyllideb Gymreig. "Dwi yn cydymdeimlo hefo Llywodraeth Cymru achos fod
Llywodraeth Prydain yn gneud toriad o £50 miliwn i'r Gyllideb Gymreig, ond tydy
hynny ddim yn esgusodi eu record anfoddhaol nhw ym Mae Caerdydd."
Ym mis Mai, mae gan bobol Cymru gyfla i newid petha'. Mae
polisi Plaid Cymru o recriwtio 1,000 o feddygon yn enghraifft o'r "gallu
sydd gynnom ni fel plaid i droi ein gweledigaeth yn realiti". Hefyd, mae
Plaid Cymru heddiw wedi cyhoeddi y byddan yn clustnodi £590 miliwn i wario ar
yr NHS yng Nghymru, ac mae Sian Gwenllian yn ymgyrchu i gadw gwasanaeth
mamolaeth llawn yn Ysbyty Gwynedd. Mae Sian o'r farn bod angen gwario'n gall
fel ein bod ni'n gallu cael yr arian ar gyfer buddsoddi yn yr NHS:
"Tasa Plaid Cymru mewn grym, mi fyddan ni'n gneud
gwell defnydd o'r arian. Er enghraifft, 'da ni ddim yn meddwl y dylid gwario £1
biliwn ar goridor yr M4. Mae'r rheilffordd angen cael ei drydaneiddio, ac mae'r
A55 mewn cyflwr truenus."
Ond fel fydd yr etholiad yn agosau, byddwn yn clywed
addewidion gan bob plaid. Dwi'n gofyn iddi be' sy'n gneud Plaid Cymru yn
wahanol i'r pleidiau eraill.
"Mae Plaid Cymru yn wahanol i'r pleidiau eraill gan
mai ni ydi Plaid Cymru. Mae'r pleidiau eraill i gyd yn ganghenau bach o'r
pleidiau yn Llundain. Pwrpas Plaid Cymru ydi hyrwyddo buddiannau pobol Cymru a
chreu cymdeithas decach."
Mae'n bwysig cydnabod llwyddiannau Plaid Cymru pan oedd y
blaid yn rhan o'r llywodraeth rhwng 2007-2011. Yn ôl llawer o bobol, y cyfnod
yna oedd yr un mwyaf effeithiol o ran llywodraethiant yng Nghymru ers i ni gael
Cynulliad. Sefydlodd Plaid Cymru, fel rhan o'r llywodraeth, gynlluniau blaengar
i adfywio'r economi. Roedd Aelod Cynulliad Arfon, Alun Ffred Jones (Plaid
Cymru), yn rhan o'r llywodraeth yna fel Gweinidog dros Dreftadaeth. Mae Sian yn
sôn am ei lwyddiannau o fel gweinidog:
"Byddai'r Coleg Cymraeg Cenedlaethol, a'r ehangu
mawr sydd 'di digwydd mewn cyrsia' cyfrwng Cymraeg ym mhrifysgolion Cymru,
erioed 'di digwydd oni bai am fod Alun Ffred Jones a Phlaid Cymru yn rhan o'r
llywodraeth rhwng 2007-2011. A byddai'r pwerau deddfu a'r Deddf Iaith ychwaith
heb ddigwydd heblaw fod Plaid Cymru wedi bod yn gwthio Llafur i wneud
petha'."
Dwi'n ei holi hi am lwyddiannau Plaid Cymru yn Arfon:
"Mae 'na lwyddiant yn yr ystyr fod Plaid Cymru
wastad wedi bod yn lais i bobol yr ardal yma, ac mae 'na lwyddiant ymarferol
hefyd. Mae ffordd osgoi Caernarfon-Bontnewydd yn allweddol i'r ardal yma. Fysa
hwnna ddim gynno ni ar wahan i Alun Ffred a Phlaid Cymru."
Mae Sian hefyd yn clodfori Hywel Williams, Aelod Seneddol
(Plaid Cymru) Arfon: "Chwaraeodd Hywel Williams ran hollbwysig yn yr
ymgyrch yn erbyn cael peilonau ar draws yr Afon Fenai, ac mae o'n ymgyrchu'n
gry' dros gael signal band-eang ym mhob rhan o Arfon."
Symudon ni ymlaen at wleidyddiaeth San Steffan. Roedd
Sian yn feirniadol iawn o agenda toriadau y llywdoraeth Geidwadol yn Llundain
a'r llywodraeth Geidwadol-Rhyddfrydol flaenorol:
"Mae'r llywodraeth Dorïaidd yn Llundain mewn byd
gwahanol i ni. Does ganddyn nhw ddim syniad sut mae pobol gyffredin yn byw.
Tydyn nhw heb fod mewn sefyllfa i weld sut mae'u penderfyniadau nhw'n cael
effaith ar bobol gyffredin o ddydd i ddydd. Mae'u syniadau nhw'n hollol
wahanol. Maen nhw'n dod o safbwynt yr unigolyn, a dydyn nhw ddim yn coelio mewn
grym cymuned. Mae'r toriadau 'mae'r cynghorau sir yn gorfod eu gneud yn dod yn
uniongyrchol o'r llywodraeth Geidwadol yn Llundain. Dwi'n meddwl mai rwbath
hollol ideolegol ydi hwn, a'u bwriad nhw ydi datgymalu'r sector gyhoeddus."
Mae Sian yn pwysleisio'r pwysigrwydd o'r sector gyhoeddus
a'r sector breifat, a'r angen am gydweithrediad rhwng y ddwy sector ar lefel
leol. Felly beth fyddai hi'n gneud i hybu'r economi leol yn Arfon?
"Fel Aelod Cynulliad, mi fyddai'n gweithio'n galed
iawn i gryfhau'r economi yn yr ardal yma. Mi ydan ni angen datblygu'r busnesa'
a'r sectora' sydd yma'n barod. Mae twristiaeth, gweithgareddau awyr agored, y
sector ynni a'r diwydiannau creadigol yn bwysig iawn i economi Arfon, ac mae
yna botensial i ddatblygu'r sectorau yma ymhellach a rhoi mwy o gefnogaeth i
fusnesau bach lleol."
Gofynnais iddi beth fyddai llywodraeth Plaid Cymru'n
gneud i hybu busnesau bach a chanolig.
"Byddai Llywodraeth Plaid Cymru yn dod â 70,000 o gwmniau
Cymreig allan o drethiant, fel eu bod nhw'n gallu ehangu a hybu economi Cymru. Hefyd
byddwn yn rhoi contractau cyhoeddus i gwmniau lleol lle mae hynny'n bosib."
Mae'r polisi yma'n un o nifer o syniadau ymarferol sydd
gan Blaid Cymru i wella safonau byw pobol yng Nghymru. Ymhellach, mae Leanne
Wood yn arweinydd sy'n barod i wrando ar syniadau pobol o fewn y blaid a thu
hwnt, ac eto mae hi'n arweinydd cadarn ac egwyddorol. Yn ôl Sian, "mae
pobol yn gweld Leanne Wood fel arweinydd, a byddai hi'n arwain tîm da o bobol
sydd hefo'r weledigaeth a'r profiad 'da ni angen i weithredu polisïau fyddai'n
arwain at welliannau yn yr economi, iechyd ac addysg yng Nghymru."
Siaradon ni am yr argyfwng ffoaduriaid, ac roedd gan Sian
neges i David Cameron:
"Mae llywodraeth Prydain angen gneud mwy i groesawu
ffoaduriaid o Syria. Rho dy hun yn dy 'sgidiau nhw, David Cameron."
Cyn cloi'r sgwrs, gofynnais iddi os oedd ganddi unrhyw
beth arall i'w ddweud:
"Dwi'n benderfynol o fod yn Aelod Cynulliad
effeithiol a gweithgar, yn llais cryf dros yr ardal gan gwffio'n cornel yng
Nghaerdydd. Os 'da chi'n cefnogi gweld Cymru'n wlad gwell, mwy
llewyrchus, mwy gwyrdd, tecach ac un sy'n croesawu pawb o bob cefndir, yna ym
Mhlaid Cymru ddylach chi fod."
* Dewch i SADWRN SIAN, Dydd Sadwrn, y 12fed o Fedi.
* Dewch i SADWRN SIAN, Dydd Sadwrn, y 12fed o Fedi.
Cyfarfod yn swyddfa Plaid Cymru ym Mangor, am 10a.m.
70 High Street, LL57 1NR Bangor, Gwynedd.
70 High Street, LL57 1NR Bangor, Gwynedd.
Rhannu taflenni ynglŷn ag ymgyrch Sian. (Peidiwch â phoeni os 'da chi heb neud hyn o'r blaen,
achos mi gewch chi help gan rai eraill, ac mae o'n ddigon syml!).
* Dewch i GIG PLAID CYMRU, Dydd Sadwrn, y 12fed o Fedi yng
Nghlwb Pêl-droed Caernarfon am 8p.m.
£6 flaen llaw ac £8 wrth drws. Medrwch chi brynu tocynau
o flaen llaw ym Mhalas Print.
Bydd 50% o'r elw yn mynd i GISDA. 50% arall yn mynd at elusennau
ffoaduriaid.